algemene veelgestelde vragen
Een examenprogramma is een bij wet- en regelgeving vastgelegd curriculumdocument, dat voor een vak beschrijft wat er aan het einde van het voortgezet onderwijs bereikt moet zijn om het vak met succes af te ronden. De geactualiseerde examenprogramma's beschrijven dat in termen van beheersing en/of ervaring. Het omvat in elk geval een karakteristiek en een set van eindtermen geordend in (sub)domeinen. Indien sprake is van een centraal- en schoolexamen, bevat het examenprogramma ook een verdeling van inhoud over het centraal en schoolexamen.
Actuele examenprogramma’s dragen bij aan een goede doorstroom naar vervolgonderwijs en tussen schoolsoorten en leerwegen. Ook bereiden ze leerlingen voor op hun plek in de maatschappij.
De examenprogramma’s zijn niet meer actueel. Om leerlingen goed voor te blijven bereiden op hun vervolgopleiding en toekomst, is het noodzakelijk om de examenprogramma’s te actualiseren.
Actuele examenprogramma’s dragen bij aan een goede doorstroom naar vervolgonderwijs en tussen schoolsoorten en leerwegen. In opdracht van het ministerie van OCW en samen met het onderwijsveld voert SLO deze opdracht uit.
Voor de vakken Nederlands, moderne vreemde talen, wiskunde (havo-vwo), maatschappijleer, Friese taal en cultuur, klassieke talen en de natuurwetenschappelijke vakken zijn de examenprogramma’s voor vmbo, havo en vwo geactualiseerd. Zes vakvernieuwingscommissies hebben in zomer 2024 samen 61 conceptexamenprogramma's opgeleverd voor Fries, klassieke talen, maatschappijleer, moderne vreemde talen, Nederlands en wiskunde havo-vwo. Begin 2025 volgden de conceptexamenprogramma's voor de natuurwetenschappelijke vakken en de startersvarianten van moderne vreemde talen havo-vwo. Vanaf 2025-2026 beproeft SLO de 61 conceptexamenprogramma’s en voor vakken met een centraal examen, de -syllabi op scholen. Dit gebeurt in afstemming en samenwerking met onder andere vakverenigingen, vervolgonderwijs, CvTE en stichting Cito. In schooljaar 2026-2027 worden de conceptexamenprogramma's voor de natuurwetenschappelijke vakken en de startersvarianten van moderne vreemde talen havo-vwo beproefd.
Er zijn op dit moment ook drie vakvernieuwingscommissies gestart om de examenprogramma’s van bewegen en sport, kunst en cultuur en mens en maatschappij te actualiseren. Na 24 maanden, dus in zomer 2026, leveren deze drie commissies hun conceptexamenprogramma's op.
De conceptexamenprogramma’s Nederlands, moderne vreemde talen, wiskunde (havo/vwo), maatschappijleer, klassieke talen en Friese taal en cultuur zijn in 2024 opgeleverd. Deze gepubliceerde conceptexamenprogramma's zijn te bekijken op de themapagina van de examenprogramma's op SLO.nl.
Komend schooljaar gaan de conceptexamenprogramma’s Nederlands, moderne vreemde talen, wiskunde (havo/vwo), gecijferdheid, maatschappijleer, klassieke talen, Friese taal en cultuur, nlt en O&O beproefd worden. Voor de programma’s die in 2026-2027 worden beproefd, namelijk de compact variant van de moderne vreemde talen en Biologie, Natuurkunde en Scheikunde gaan we eind 2025 scholen werven. Is jouw school geïnteresseerd om de conceptexamenprogramma’s Nederlands, moderne vreemde talen, wiskunde (havo/vwo), maatschappijleer, klassieke talen of Friese taal en cultuur te beproeven in de onderwijspraktijk? Stuur een e-mail naar [email protected].
Meld je aan voor de nieuwsupdates onderaan deze pagina. Zodra er activiteiten worden georganiseerd, bijvoorbeeld veldraadplegingen om de (tussentijdse) vraagstukken of bevindingen te bespreken, publiceren we dit op de webplatfora. Je ontvangt dan automatisch bericht.
Het beproeven duurt een jaar. Daarna kunnen scholen, lerarenopleidingen, leermiddel- en toetsmakers twee jaar toewerken naar de invoering. De invoering van programma’s die in 2025-2026 worden beproefd, zal naar verwachting in schooljaar 2028-2029 zijn: leerjaar 3 in het vmbo en leerjaar 4 in havo en vwo.
Voor de programma’s die in 2026-2027 worden beproefd, geldt dat de invoering naar verwachting een jaar later is: 2029-2023. Is jouw school geïnteresseerd om de conceptexamenprogramma’s voor één van deze vakken vak te beproeven in de onderwijspraktijk? Stuur een e-mail naar [email protected] en geef aan voor welke vakken je geïnteresseerd bent.
De kerndoelen zijn voor het po en onderbouw vo ontwikkeld en de examenprogramma’s voor bovenbouw vo. Daarbij is een inhoudelijke doorlopende leerlijn geborgd van po naar vo. Net als in het verleden, wordt echter niet gestart met invoering vanaf groep 1 (po) of klas 1 (vo), maar wordt er parallel en daarmee zo snel als verantwoord mogelijk ingevoerd.
Hier is aandacht voor. In de lespraktijk worden onderdelen van de conceptexamenprogramma’s beproefd in de klas. Het gehele conceptexamenprogramma wordt daarnaast bevraagd op (verwachte) uitvoerbaarheid. De feedback wordt gewogen en waar nodig worden de conceptexamenprogramma’s bijgesteld, zodat ze (verwacht) uitvoerbaar zijn in de onderwijspraktijk. Na invoering zal hierop meerjarig gemonitord worden.
Met de schoolleiders zal ook gekeken worden naar de consequenties voor de gehele lessentabel. Uiteindelijk zal SLO hierop een advies aan het ministerie van OCW schrijven en een handreiking ontwikkelen om te komen tot een lessentabel passend bij visie en context van de school.
Nadat de conceptexamenprogramma’s gevalideerd en in praktijk beproefd zijn, worden handreikingen opgeleverd die scholen gebruiken bij het ontwikkelen van schoolexamens. Scholen zijn zelf verantwoordelijk voor het ontwikkelen van de schoolexamens. Als het vak ook een centraal examen kent, worden daarnaast voorschrijvende syllabi opgeleverd die de doelen specificeren die zijn toegeschreven aan het centraal examen. Deze syllabi dienen als basis voor de uitwerking van de centrale examens. Ook helpt het leraren hun leerlingen goed voor te bereiden op de examens.
In de teams en vakvernieuwingscommissies gaan leraren, vakexperts en curriculum experts aan de slag met de actualisatie. Zij werken samen met een advieskring, die onder andere bestaat uit vakverenigingen, wetenschappers, lerarenopleidingen en andere relevante netwerken passend bij het betreffende vak. Daarnaast worden vakexperts geraadpleegd. Uiteraard worden leerlingen ook betrokken bij het actualisatieproces. SLO organiseert samen met het LAKS leerlingpanels, waarbij leerlingen reflecteren op de (tussentijdse) plannen en producten van de teams en vakvernieuwingscommissies.
Leerlingpanels reflecteren op de (tussentijdse) plannen en producten van de teams en vakvernieuwingscommissies. Hierin wordt samengewerkt met het LAKS. In de uiteindelijke conceptkerndoelen en -examenprogramma’s wordt toegelicht hoe de input van leerlingen is verwerkt. Tijdens de gehele fase van beproeven worden leerlingen in de lessen betrokken bij de nieuwe vakinhouden. Hun input wordt meegenomen in de definitieve versie van de conceptexamenprogramma’s en conceptsyllabi.
veelgestelde vragen Friese taal en cultuur
Actuele examenprogramma’s dragen bij aan een goede doorstroom naar het vervolgonderwijs en tussen schoolsoorten en leerwegen. Ook bereiden ze leerlingen beter voor op hun plek in de maatschappij. In opdracht van het ministerie van OCW en samen met het onderwijsveld gaat SLO daarom met de actualisatie aan de slag. Voor Friese taal en cultuur staan de maatschappelijke en curriculaire vraagstukken beschreven in de startnotitie.
Een vakvernieuwingscommissie, bestaande uit leraren, vak- en curriculumexperts, werkt aan de actualisatie van de examenprogramma’s Friese taal en cultuur. Bekijk welke leraren en experts in de vakvernieuwingscommissie Friese taal en cultuur en zitten. Naast elke vakvernieuwingscommissie is een advieskring ingericht. Leden van de advieskring halen feedback op bij hun achterban en geven advies op de tussenproducten. Bekijk de leden van de advieskring Friese taal en cultuur.
Vakverenigingen hebben een actieve rol bij de actualisatie van examenprogramma’s. Levende Talen heeft een belangrijke bijdrage geleverd bij de werving en selectie van leden van de vakvernieuwingscommissies, als onderdeel van de advieskring en later bij de toetsing van de conceptexamenprogramma’s. Omdat er een groot beroep wordt gedaan op de inzet van vakverenigingen stelt het ministerie van OCW een subsidie beschikbaar om dit te kunnen organiseren.
In de bovenbouw van het voortgezet onderwijs zijn digitale geletterdheid en burgerschap geen bestaande vakken. Daarom worden burgerschap en digitale geletterdheid in eerste instantie ondergebracht bij de verschillende vakgebieden. De vakvernieuwingscommissie heeft hier gerichte werkinstructies voor gekregen, zodat het totaal dekkend is voor de inhouden van deze nieuwe leergebieden. Zij maken daarbij onder andere gebruik van de Startnotitie digitale geletterdheid en de Startnotitie burgerschap.
De huidige examenprogramma’s Friese taal en cultuur voor vmbo, havo en vwo zijn verouderd. Ze sluiten onvoldoende aan bij de meertalige situatie in Friesland, waarin het Fries officieel als tweede landstaal geldt. Een duidelijke visie ontbreekt achter de programma’s: het is onvoldoende duidelijk waartoe leerlingen Friese taal en cultuur leren in de bovenbouw vo.
Bovendien is er in de huidige programma’s onvoldoende balans tussen en integratie van de domeinen taal en cultuur. De nadruk ligt momenteel op de vaardigheid lezen, zowel in (centraal) examen als onderwijspraktijk, wat geen recht doet aan de functie van het Fries. Ook ontbreekt een doorlopende leerlijn vanuit de onderbouw vo naar de bovenbouw.
Daarom heeft het ministerie van OCW de opdracht aan SLO gegeven om de examenprogrammaprogramma’s te actualiseren.
Voor Friese taal en cultuur biedt dit kansen om het onderwijs in de Friese taal en cultuur betekenisvol vorm te geven voor leerlingen in alle schoolsoorten en leerwegen. In de geactualiseerde examenprogramma’s is er vanuit een meertalig perspectief naar de Friese taal en cultuur gekeken en is de samenhang met andere vakken gerealiseerd. Het vak krijgt in een doorlopende leerlijn vorm vanuit drie invalshoeken: taal leren en gebruiken, taalbewustzijn en cultuurbewustzijn.
De toelichting op de gemaakte keuzes en de veranderingen ten opzichte van de huidige programma’s vind je in het toelichtingsdocument Fries.
De conceptexamenprogramma's Friese taal en cultuur zijn op de themapagina van SLO te downloaden.
