Een examenprogramma is een bij wet- en regelgeving vastgelegd curriculumdocument, dat voor een vak beschrijft wat er aan het einde van het voortgezet onderwijs bereikt moet zijn om het vak met succes af te ronden. De geactualiseerde examenprogramma's beschrijven dat in termen van beheersing en/of ervaring. Het omvat in elk geval een karakteristiek en een set van eindtermen geordend in (sub)domeinen. Indien sprake is van een centraal- en schoolexamen, bevat het examenprogramma ook een verdeling van inhoud over het centraal en schoolexamen.
Actuele examenprogramma’s dragen bij aan een goede doorstroom naar vervolgonderwijs en tussen schoolsoorten en leerwegen. Ook bereiden ze leerlingen voor op hun plek in de maatschappij.
De examenprogramma’s zijn niet meer actueel. Om leerlingen goed voor te blijven bereiden op hun vervolgopleiding en toekomst, is het noodzakelijk om de examenprogramma’s te actualiseren.
Actuele examenprogramma’s dragen bij aan een goede doorstroom naar vervolgonderwijs en tussen schoolsoorten en leerwegen. In opdracht van het ministerie van OCW en samen met het onderwijsveld voert SLO deze opdracht uit.
Voor de vakken Nederlands, moderne vreemde talen, wiskunde (havo-vwo), maatschappijleer, Friese taal en cultuur, klassieke talen en de natuurwetenschappelijke vakken zijn de examenprogramma’s voor vmbo, havo en vwo geactualiseerd. Zes vakvernieuwingscommissies hebben in zomer 2024 samen 61 conceptexamenprogramma's opgeleverd voor Fries, klassieke talen, maatschappijleer, moderne vreemde talen, Nederlands en wiskunde havo-vwo. Begin 2025 volgden de conceptexamenprogramma's voor de natuurwetenschappelijke vakken en de startersvarianten van moderne vreemde talen havo-vwo. Vanaf 2025-2026 beproeft SLO de 61 conceptexamenprogramma’s en voor vakken met een centraal examen, de -syllabi op scholen. Dit gebeurt in afstemming en samenwerking met onder andere vakverenigingen, vervolgonderwijs, CvTE en stichting Cito. In schooljaar 2026-2027 worden de conceptexamenprogramma's voor de natuurwetenschappelijke vakken en de startersvarianten van moderne vreemde talen havo-vwo beproefd.
Er zijn op dit moment ook drie vakvernieuwingscommissies gestart om de examenprogramma’s van bewegen en sport, kunst en cultuur en mens en maatschappij te actualiseren. Na 24 maanden, dus in zomer 2026, leveren deze drie commissies hun conceptexamenprogramma's op.
De conceptexamenprogramma’s Nederlands, moderne vreemde talen, wiskunde (havo/vwo), maatschappijleer, klassieke talen en Friese taal en cultuur zijn in 2024 opgeleverd. Deze gepubliceerde conceptexamenprogramma's zijn te bekijken op de themapagina van de examenprogramma's op SLO.nl.
Komend schooljaar gaan de conceptexamenprogramma’s Nederlands, moderne vreemde talen, wiskunde (havo/vwo), gecijferdheid, maatschappijleer, klassieke talen, Friese taal en cultuur, nlt en O&O beproefd worden. Voor de programma’s die in 2026-2027 worden beproefd, namelijk de compact variant van de moderne vreemde talen en Biologie, Natuurkunde en Scheikunde gaan we eind 2025 scholen werven. Is jouw school geïnteresseerd om de conceptexamenprogramma’s Nederlands, moderne vreemde talen, wiskunde (havo/vwo), maatschappijleer, klassieke talen of Friese taal en cultuur te beproeven in de onderwijspraktijk? Stuur een e-mail naar [email protected].
Meld je aan voor de nieuwsupdates onderaan deze pagina. Zodra er activiteiten worden georganiseerd, bijvoorbeeld veldraadplegingen om de (tussentijdse) vraagstukken of bevindingen te bespreken, publiceren we dit op de webplatfora. Je ontvangt dan automatisch bericht.
Het beproeven duurt een jaar. Daarna kunnen scholen, lerarenopleidingen, leermiddel- en toetsmakers twee jaar toewerken naar de invoering. De invoering van programma’s die in 2025-2026 worden beproefd, zal naar verwachting in schooljaar 2028-2029 zijn: leerjaar 3 in het vmbo en leerjaar 4 in havo en vwo.
Voor de programma’s die in 2026-2027 worden beproefd, geldt dat de invoering naar verwachting een jaar later is: 2029-2023. Is jouw school geïnteresseerd om de conceptexamenprogramma’s voor één van deze vakken vak te beproeven in de onderwijspraktijk? Stuur een e-mail naar [email protected] en geef aan voor welke vakken je geïnteresseerd bent.
De kerndoelen zijn voor het po en onderbouw vo ontwikkeld en de examenprogramma’s voor bovenbouw vo. Daarbij is een inhoudelijke doorlopende leerlijn geborgd van po naar vo. Net als in het verleden, wordt echter niet gestart met invoering vanaf groep 1 (po) of klas 1 (vo), maar wordt er parallel en daarmee zo snel als verantwoord mogelijk ingevoerd.
Hier is aandacht voor. In de lespraktijk worden onderdelen van de conceptexamenprogramma’s beproefd in de klas. Het gehele conceptexamenprogramma wordt daarnaast bevraagd op (verwachte) uitvoerbaarheid. De feedback wordt gewogen en waar nodig worden de conceptexamenprogramma’s bijgesteld, zodat ze (verwacht) uitvoerbaar zijn in de onderwijspraktijk. Na invoering zal hierop meerjarig gemonitord worden.
Met de schoolleiders zal ook gekeken worden naar de consequenties voor de gehele lessentabel. Uiteindelijk zal SLO hierop een advies aan het ministerie van OCW schrijven en een handreiking ontwikkelen om te komen tot een lessentabel passend bij visie en context van de school.
Nadat de conceptexamenprogramma’s gevalideerd en in praktijk beproefd zijn, worden handreikingen opgeleverd die scholen gebruiken bij het ontwikkelen van schoolexamens. Scholen zijn zelf verantwoordelijk voor het ontwikkelen van de schoolexamens. Als het vak ook een centraal examen kent, worden daarnaast voorschrijvende syllabi opgeleverd die de doelen specificeren die zijn toegeschreven aan het centraal examen. Deze syllabi dienen als basis voor de uitwerking van de centrale examens. Ook helpt het leraren hun leerlingen goed voor te bereiden op de examens.
In de teams en vakvernieuwingscommissies gaan leraren, vakexperts en curriculum experts aan de slag met de actualisatie. Zij werken samen met een advieskring, die onder andere bestaat uit vakverenigingen, wetenschappers, lerarenopleidingen en andere relevante netwerken passend bij het betreffende vak. Daarnaast worden vakexperts geraadpleegd. Uiteraard worden leerlingen ook betrokken bij het actualisatieproces. SLO organiseert samen met het LAKS leerlingpanels, waarbij leerlingen reflecteren op de (tussentijdse) plannen en producten van de teams en vakvernieuwingscommissies.
Leerlingpanels reflecteren op de (tussentijdse) plannen en producten van de teams en vakvernieuwingscommissies. Hierin wordt samengewerkt met het LAKS. In de uiteindelijke conceptkerndoelen en -examenprogramma’s wordt toegelicht hoe de input van leerlingen is verwerkt. Tijdens de gehele fase van beproeven worden leerlingen in de lessen betrokken bij de nieuwe vakinhouden. Hun input wordt meegenomen in de definitieve versie van de conceptexamenprogramma’s en conceptsyllabi.
Actuele examenprogramma’s dragen bij aan een goede doorstroom naar het vervolgonderwijs en tussen schoolsoorten en leerwegen. Ook bereiden ze leerlingen beter voor op hun plek in de maatschappij. In opdracht van het ministerie van OCW en samen met het onderwijsveld gaat SLO daarom met de actualisatie aan de slag. In de startnotitie staat uitgebreid beschreven waarom de examenprogramma’s wiskunde precies worden geactualiseerd.
Een vakvernieuwingscommissie, bestaande uit leraren, vakexperts en curriculumexperts, werkt onder begeleiding van een procesregisseur aan de actualisatie van de examenprogramma’s wiskunde havo en vwo. Bekijk welke leraren en experts in de vakvernieuwingscommissie wiskunde zitten. Naast elke vakvernieuwingscommissie is een advieskring ingericht. De advieskring geeft feedback op de concepttussenproducten. Bekijk de leden van de advieskring wiskunde.
De advieskring geeft feedback en reflecteert op de tussenproducten. De advieskring bestaat uit:
Daarnaast raadplegen de vakvernieuwingscommissies experts op persoonlijke titel. Per vak zijn een aantal experts hier vooraf voor gevraagd en gedurende het vernieuwingstraject kunnen de commissies aanvullend ook andere experts bevragen. Bekijk wie er in de advieskring wiskunde zitten.
In de werkopdracht van het ministerie van OCW staan de inhoudelijke uitgangspunten en kwaliteitscriteria beschreven. SLO heeft deze werkopdracht vertaald in concrete werkinstructies en een startnotitie, waarin onder andere een probleemanalyse en relevante ontwikkelingen staan beschreven. De vakvernieuwingscommissie werkt op basis van deze documenten en in samenwerking met de advieskring aan de volgende tussenproducten:
Na oplevering van de conceptexamenprogramma’s worden de programma's met het veld beproefd en op basis van de inzichten daaruit worden waar nodig bijgesteld.
In het voorstel voor de nieuwe vakkenstructuur staat dat er twee nieuwe wiskundevakken komen, met elk een plus-variant. Het gaat om wiskunde N en N+, en om M en M+. Deze wiskundevakken zullen op termijn de huidige wiskundevakken A, B, C en D op havo en vwo vervangen. Zie voor meer informatie het eindrapport van de werkgroep vakkenstructuur.
Voordat de nieuwe examenprogramma’s wiskunde 1 en wiskunde 1,2 worden ingevoerd, vindt er een fase van beproeven plaats, waarin ook de afstemming tussen de examenprogramma’s vmbo en die van havo en vwo wordt meegenomen. Kijk voor meer informatie over de conceptexamenprogramma’s wiskunde vmbo de website van SLO.
De conceptexamenprogramma's havo en vwo worden uitgewerkt binnen de nieuw voorgestelde vakkenstructuur, waardoor een aantal knelpunten zal worden verholpen. Aangezien er sprake is van nieuwe vakken, is de verwachting dat dat ook consequenties zal hebben voor de inhouden in leermiddelen en toetsing. Het is op dit moment nog niet mogelijk om daar een concreet beeld van te geven. Zie voor meer informatie het rapport ‘Uitkomsten onderzoek vakkenstructuur wiskunde havo-vwo bovenbouw’.
In de bovenbouw van het voortgezet onderwijs zijn digitale geletterdheid en burgerschap geen bestaande vakken. Daarom worden burgerschap en digitale geletterdheid in eerste instantie ondergebracht bij de verschillende vakgebieden. De vakvernieuwingscommissie heeft hier gerichte werkinstructies voor gekregen, zodat het totaal dekkend is voor de inhouden van deze nieuwe leergebieden. Zij maken daarbij onder andere gebruik van de Startnotitie digitale geletterdheid en de Startnotitie burgerschap.
Vakverenigingen hebben een actieve rol bij de actualisatie van examenprogramma’s. NVvW heeft een belangrijke bijdrage geleverd bij de werving en selectie van leden van de vakvernieuwingscommissies, als onderdeel van de advieskring en later bij de toetsing van de conceptexamenprogramma’s. Omdat er een groot beroep wordt gedaan op de inzet van vakverenigingen stelt het ministerie van OCW een subsidie beschikbaar om dit te kunnen organiseren.
In verschillende trajecten zijn of worden de kerndoelen en examenprogramma’s geactualiseerd:
De actualisatie van het curriculum wiskunde vindt dus plaats in verschillende commissies met verschillende tijdlijnen. In het geval van wiskunde vmbo was er bovendien sprake van een andere werkopdracht. Daarom heeft het borgen van een doorlopende leerlijn hoge prioriteit. Zowel tijdens de ontwikkelfase als in de fase van beproeven vindt daarom regelmatig afstemming plaats tussen het kerndoelenteam, de vakvernieuwingscommissie havo en vwo en de commissie wiskunde vmbo. Ook wordt de onderwijssector, waaronder de vakvereniging, op verschillende manieren betrokken bij alle drie de trajecten, daarmee wordt de samenhang ook geborgd. Daarnaast zorgen curriculumexperts wiskunde van SLO voor de nodige afstemming, omdat zij deel uitmaken van de teams en commissies van alle drie de trajecten.
De huidige examenprogramma’s wiskunde zijn verouderd. Ze sluiten onvoldoende aan bij de vier profielen op havo en vwo en bij de vervolgopleidingen. Leerlingen in de profielen Economie & Maatschappij en Natuur & Gezondheid krijgen bijvoorbeeld dezelfde wiskunde A, terwijl hun vervolgopleidingen andere wiskundige vaardigheden vragen.
Daarnaast worden de maatschappij en de wetenschap steeds data-intensiever, waarvoor kennis van statistiek vereist is. Maar in het huidige curriculum krijgen niet alle leerlingen statistiek. Ze leren onvoldoende de vaardigheden te beheersen om op de juiste manier om te gaan met data. Zo zit er geen statistiek in wiskunde B en binnen het profiel Cultuur & Maatschappij op de havo wordt zelfs helemaal geen wiskunde aangeboden. Ook is de aansluiting tussen wiskunde in de onderbouw vo met de bovenbouw onvoldoende. Hetzelfde geldt tussen vmbo-gl/tl en havo. Hierdoor worden leerlingen die de potentie hebben om door te stromen, belemmerd.
Daarom heeft het ministerie van OCW de opdracht aan SLO gegeven om de examenprogrammaprogramma’s te actualiseren. De acht geactualiseerde examenprogramma’s zijn in een nieuwe vakkenstructuur uitgewerkt, waardoor ze twee wiskundevakken als basis hebben: wiskunde maatschappij voor de profielen Cultuur &Maatschappij en Economie & Maatschappij, en wiskunde natuur voor de profielen Natuur & Gezondheid en Natuur & Techniek. Hierdoor verbetert zowel de aansluiting met de profiel(keuze)vakken als met de vervolgopleidingen. Voor het profiel C&M op de havo is ook een voorstel voor een nieuw programma ontwikkeld. Zodat elke leerling kansrijk kan instromen in het vervolgonderwijs en voldoende wordt toegerust om als gecijferde burger deel te nemen aan de maatschappij.
De toelichting op de gemaakte keuzes en de veranderingen ten opzichte van de huidige programma’s vind je in het toelichtingsdocument Wiskunde havo-vwo.
De conceptexamenprogramma's wiskunde havo-vwo zijn op de themapagina van SLO te downloaden.