Makers inspiratiemateriaal reflecteren op bruikbaarheid conceptexamenprogramma’s

Redactie Geplaatst op 20 november 2025

 

Maandagmiddag 17 november kwamen vier leraren en opleiders/vakdidactici van Nederlands bij elkaar, samen met onze SLO-collega's. In de voorbereiding op het beproeven van de conceptexamenprogramma’s en –syllabi voor Nederlands zijn zij sinds april al aan de slag om in groepjes suggesties, aanwijzingen en tips uit te werken om lessen te ontwerpen op basis van de nieuwe examenprogramma's. 

De suggesties, aanwijzingen en tips zijn bedoeld voor de leraren van de zeventien scholen die meedoen aan het beproeven van de conceptprogramma's. Deze leraren gebruiken ze ter inspiratie en werken ze verder uit, zodat ze in hun lessen met hun leerlingen echt kunnen werken aan de nieuwe inhouden.

Inspiratie, inspiratie, inspiratie…

De makers van inspiratiemateriaal vormen daarmee de tweede groep gebruikers – na de syllabuscommissie Nederlands – die de conceptexamenprogramma's en -syllabi gebruikt om onderwijs- en toetsmateriaal te selecteren of te ontwerpen. En dus kunnen zij ook iets zeggen over de begrijpelijkheid en bruikbaarheid ervan om onderwijs en toetsing vorm te geven. De bijeenkomst die wij hiervoor georganiseerd hadden, leverde een hoop mooie inzichten en concrete tips voor verbetering op!  

Ontwikkeling van readers

De fase van beproeven is een belangrijke stap in de actualisatie van het curriculum van Nederlands in de bovenbouw vmbo, havo en vwo. De conceptexamenprogramma’s worden beproefd met leerlingen, leraren en schoolleiders van negentien scholen.

Ter voorbereiding is een groep leraren, opleiders en vakdidactici aan de slag gegaan met het ontwikkelen van voorbeeldmateriaal om leraren zoveel mogelijk handvatten en inspiratie te bieden om aan de slag te gaan met de nieuwe inhouden in hun klassen:

  • Creatief taalgebruik
  • Digitale geletterdheid
  • Literaire gesprekken
  • Literatuur in samenhang
  • Meervoudig tekstbegrip
  • Taalkundig redeneren
  • Taalvariatie en taalverandering

Belangrijk uitgangspunt is daarbij om vanuit samenhang het schoolvak Nederlandse taal en cultuur vorm te geven. Ook komt het onderscheid tussen beheersings- en ervaringsdoelen aan bod en hoe daarmee om te gaan. 

De enthousiaste groep makers van inspiratiemateriaal bestaat uit:

  • Sonja van Overmeeren
  • Hans Goosen
  • Anouk de Kleijn
  • Maartje Zijnge-Schenau
  • Kristel Doreleijers
  • Jojanneke Hulsker
  • Noreen Dijkmeijer
  • Erwin Mantingh
  • Joke Brasser
  • Renate van Keulen
  • Mara Rooijmans
  • Leonie Sliepenbeek
  • Anne-Gine Goemans
  • Anouk ten Peze
  • Marijke Potters

Inbreng bruist

De inbreng van de makers van het inspiratiemateriaal buitelde over elkaar heen, want er was heel veel om met elkaar te delen. Zomaar een greep uit de besproken punten:

  • Tijdens het ontwikkelen van onderwijsmateriaal lukte het de makers goed om de inhouden uit verschillende concepteindtermen te integreren. Het ontwikkelen van toetstaken blijkt een zoektocht: hoe zien deze eruit als je zowel communicatieve vaardigheden als vakinhouden een plek wilt geven? Hoe beoordeel je beide componenten en wat is daarbij een goede balans?   
  • Differentiëren tussen taken voor vmbo, havo en vwo lijkt bij het maken van onderwijsmateriaal goed te doen. Maar, geven de aanwezige makers van het inspiratiemateriaal aan, dat doen we vooral op basis van onze ervaring want de eindtermen geven die handvatten niet altijd. Bijvoorbeeld door te differentiëren in de moeilijkheid, lengte en hoeveelheid van teksten, de abstractie van onderwerpen en thema's, de verdieping in onderzoek en de mate van reflectie.
  • Een vraag die de materiaalontwikkelaars meegeven aan de leraren die beproeven, is in hoeverre het havo-programma uitvoerbaar is. Bijvoorbeeld als je naar eindterm 11 en eindterm 19 kijkt, dan lijken de eindtermen havo en vwo toch wel erg op elkaar. Zijn ze voldoende gedifferentieerd of kan dat nog scherper? En waarop zit dan het verschil tussen havo en vwo?
  • Hier en daar kunnen opsommingen ook worden opgeschoond. Bijvoorbeeld in eindterm 11 voor havo en vwo de opsomming taalgevoel, -normen, -conventies en –gebruik. Taalconventies omvat taalnormen. Idem voor de opsomming klanken, woord- en zinsstructuren, waar klanken een vreemde eend in de bijt is. Opschonen is het advies.
  • De verschillende typen doelen (beheersings-, ervarings- en hybride doelen) leiden ook tot mooie gespreksvragen: in hoeverre moet je ervaringsdoelen toetsen? Wat is toetsen dan precies? Wil je ze los toetsen of altijd in combinatie met andere doelen? En doelen die gemarkeerd worden als ervaring: zijn dat wel altijd ervaringsdoelen of bevatten ze wel degelijk beheersingscomponenten?

En er waren nog meer inzichten. Wij nemen deze inzichten allemaal mee in het verdere traject en leggen deze naast de inzichten en feedback van de leerlingen, leraren en schoolleiders die dit schooljaar de nieuwe inhouden beproeven.

Inspirerend en... eindelijk!

De makers van inspiratiemateriaal vatten hun werk samen met de volgende woorden: (in dubbel opzicht) inspirerend, waardevol, leuk en eindelijk! Wil je meer weten over het beproeven van de conceptexamenprogramma’s en –syllabi van Nederlands. Lees dan verder op deze pagina en bekijk ook de animatie. 

wil je dit delen?

blijf op de hoogte

Altijd als eerste op de hoogte van de laatste ontwikkelingen? Meld je dan nu aan voor onze automatische updates. Je ontvangt dan een e-mail als wij een nieuwsbericht plaatsen.

Aanmelden updates

* zijn verplicht
Vakken